शिक्षकी पेशा की आधुनिक गावकी?

 

शिक्षण चिरंतन चालणारी प्रक्रिया. शिक्षणामध्ये दोन घटकांचा महत्त्वाचे स्थान असते,एक शिकवणारा व दुसरा शिकणारा. आजच्या शिक्षण तज्ञांनी मान्य केलेली द्विमार्गी  शिक्षण पद्धती पूर्वीपासून चालत आलेली आहे. शिक्षण प्रक्रियेतील दोन्ही घटकांना विशिष्ट काळामध्ये शब्दप्रयोगांचा वापर केला गेला. प्राचीन काळी शिक्षकांना गुरु सर्व विद्यार्थ्यांना शिष्य असे संबोधन वापरले गेले. एक मोठं स्थान असायचं. गुरु म्हणजे एक देवता, तिच्या विरोधातच काय परंतु अपशब्द बोलणार्‍यांना वेळीच चोप दिला जायचा. गुरुचे स्थान हे श्रेष्ठ व निर्विवाद होते. प्राचीन काळची 'गुरु' व 'शिष्य' हे अंतर्मनातून बोलायचे झाल्यास आदर्श, वंदनीय आणि आदरणीय होते. 

 आजचा शिक्षक व गुरु यांची तुलना होणे शक्य जरी नसले, तरी त्यांचा दर्जा हा गुरुचा आहे. आई नंतरचे मोठे दैवत मानलं जातं, ते म्हणजे गुरु. शिक्षक हा त्या मुलांचा मार्गदर्शक असतो. गुरु व शिक्षक यांचा तुलनात्मक अभ्यास केला, तर पूर्वीची शिक्षण प्रक्रिया ही समाजापासून दूर राहून आश्रम व्यवस्थेतून पार पडायची. आजची शिक्षण प्रक्रिया ही समाजात राहून पूर्ण केली जाते. पूर्वी समाजापासून दूर राहून त्या शिष्याला समाजाचे परिपूर्ण शंज्ञान असायचे. आजच्या विद्यार्थ्याला समाजामध्ये राहून, शिक्षण पूर्ण करून, त्याला समाज ज्ञान असेलच याची खात्री देता येत नाही. शिस्त, गुणवत्ता, सदाचार आणि शील यांच्या आचार आचारसंहितेची अपेक्षा करणे व्यर्थ ठरेल. विद्यार्थी ज्ञानासाठी शिक्षण घेत नसून तो परीक्षार्थी बनला. शिक्षण हे साध्य न राहता साधन बनले. म्हणूनच त्याचा वापर एक व्यवसाय म्हणुन होऊ लागला. 

शिक्षक शीलवान, क्षमाशील आणि कर्तव्यदक्ष या मर्यादांमध्ये बांधला गेला. परंतु या सीमा विद्यार्थी- पालक यांनाही लागू होतात. या बाबींचा कोणीही विचार करत नाही. सामाजिक दृष्टिकोनातून आणि राजकीय वर्तुळातून शिक्षकाला नोकर समजतात. कारण, शिकविण्याच्या मोबदल्यात त्याला पगार दिला जातो. प्राचीन काळी देखील गुरूला  शिष्याकडुन शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर गुरुदक्षिणा द्यावी लागत असे. त्यांची अशी मर्यादित सीमांमध्ये बांधिलकी नव्हती किंवा त्यांना अपमानास्पद वागणूक ही दिली जात नव्हती. त्यांचं स्थान हे निर्विवाद,मग आजच्या शिक्षकांचे स्थान हे वादाचे का? 

शिक्षक शासन आणि आजचे शैक्षणिक धोरण यांचा विचार केला तर खूप तफावत आपणास दिसून येईल. शाळेवर नियंत्रण व शाळेचा कारभार व्यवस्थित चालावा म्हणून ग्राम शिक्षण समितीची स्थापना, ही शासनाची भूमिका कौतुकास्पद असली, तरी तिची हुकूमशाही प्रवृत्ती आपणास प्रत्येक गावांमध्ये पहावयास मिळते. ग्रामशिक्षण समिती ही स्वतःचे वास्तव स्वरूप सोडून ती फक्त अधिकारांना महत्त्व देते. स्वतःचे कर्तव्य मात्र विसरते. ग्रामशिक्षण समिती म्हणजे केवळ शाळेच्या कार्यालयातील एक शोभनीय फलकच म्हणावा लागेल. ग्राम शिक्षण समिती चा आणि शाळेचा संबंध किंवा त्यांच्या सभांचा संबंध क्वचितप्रसंगी येताना दिसतो. विद्यार्थी पालक शिक्षक यांच्यातील दुवा साधतांना कुठेच दिसत नाही. ग्रामशिक्षण समिती म्हणजे कागदोपत्री, सही  शिक्केनिशी चालणारी देखावाच झाली. 

ग्रामशिक्षण समिती एक दुवा म्हणून चांगले काम करू शकत नसली, तरी ती अधिकाराची जाणीव असलेली एक जिवंत समिती आहे. जेव्हा-केव्हा शाळेला बांधकाम निधी आणि इतर निधी येतो, तेव्हा अध्यक्षांच्या सही शिवाय चेक मोडत नाही. अशा वेळेस अध्यक्षांची भूमिका ही खरोखरच पाहण्यासारखी असते.आलेल्या निधीचा कशाप्रकारे वापर होतो, हे पाहून निर्णय घेण्यापेक्षा त्यामधून चिरीमिरीची अपेक्षा करताना दिसतो. सलोखा झाला तर ठीक नसता गावकऱ्यांचा दबाव आणून मानसिक त्रास देऊन त्या शिक्षकाने एक प्रकारचा गुलाम बनवण्याचा प्रयत्न केला जातो. निधीचा खर्च ग्रामशिक्षण समिती ने करायचा आणि निर्माण झालेल्या व्यत्ययास शिक्षकास शासनाने जबाबदार. मग याला ग्राम शिक्षण  समितीस जबाबदार का धरू नये ?शिक्षक सर्व योजना हाताळतो का? अध्यक्ष व शिक्षक यांना शासनाने सारखेच जबाबदार धरल्यास दोघेही जिम्मेदारीने आपले काम पार पडतील. सतत वादाच्या भोवऱ्यात राहिलेल्या भांडणाचा मुद्दा घेतला, तर तो शालेय पोषण आहार, स्थलांतरित विद्यार्थ्यांची वसतीगृह या योजना. योजना राबवताना शिक्षकास, एका सत्वपरीक्षा तून जावे लागते. योजना कोणाच्या मार्फत चालवावी. गावातील गट-तट व राजकारणी शिक्षकास वेठीस धरताना दिसतात. स्थलांतरित विद्यार्थ्यांच्या वसतिगृहासाठी तर गावचा शिक्षण समितीने अक्षरशः शिक्षकाबरोबर भांडणे झालेली सर्वांनी ऐकली आणि पाहिली सुद्धा. शालेय पोषण आहार तयार करणारी स्वयंपाकी महिला नेमणूक ग्राम शिक्षण समिती करते. निवड करून वर्षाच्या आत फेर निवड ठराव मार्फत झालेल्या दिसतात. एवढे करूनही कोणाच्या ना कोणाच्या अहंकाराचा बळी शिक्षकाला स्वतःलाच व्हावे लागते. नोकरी ही त्याच गावात करायची असते. चांगल्यानाही तोंड द्यावे लागते आणि वाईटालाही. हितचिंतक भेटला तर दोन घोट चहाचे पाणी किंवा कर्णसुख आणि विरोधक भेटला तर घृणाच....घृणा.

असं म्हटलं जातं, 'राबणारे हात सुंदर असतात' शासनाचे शैक्षणिक धोरण चुकीचे आहे असे म्हणता येणार नाही. शासनाची कोणतीही भूमिका ही समाजाच्या  हिताचीच असते. परंतु तिला राबवणारी धूर्त असतात. शैक्षणिक धोरण राबवताना सुविधांचा अभाव व अपेक्षा मात्र उच्चकोटीच्या करणं, ही शासनाची भूमिका पूर्णपणे योग्य आहे असे म्हणता येणार नाही. गुणवत्ता वाढली पाहिजे, मुलांचा सर्वांगीण विकास झाला पाहिजे,या गोष्टीवर भर दिला जातो. शाळेची जेव्हा तपासणी होते, तेव्हा तपासणी अधिकारी यांच्याकडून लेखी स्वरूपातील गुणवत्तेला प्राधान्य दिले जाते. वर्गातील वास्तव  गुणवत्तेस अधांतरीच लटकवतात. लेखी स्वरूपातील गुणवत्ता ही शिक्षकांचा आरसा समजला जातो. गुणवत्ता तपासणी विद्यार्थ्यांची असते की शिक्षकांची एक वादग्रस्त ठरू शकते. त्याचबरोबर अनावश्यक शैक्षणिक कामे सांगितली जातात. गावाचे सर्वेक्षण, जनगणना अनावश्यकता टपालामध्ये प्रामुख्याने एस एल एफ नेहमीच असते. अनेक प्रकारची जात निहाय गुणवत्ता विभागणी केली जाते. त्याचबरोबर अनावश्यक 74 रेकॉर्ड रजिस्टर तयार करावे लागतात. एवढं करूनही  एखाद्या शिक्षकाचा कुकर्म सर्व शिक्षकी पेशाच्या माथी मारून समाज मोकळा होतो. त्यात बळी जातो तो सर्व शिक्षकी पेशाचा. हाती येते ती बदनामी. 

समाजातील बदलत चाललेली मानसिकता ही वेळीच सुधारायला हवी. नाण्याच्या दोन बाजूंच्या विचार करायचे सोडून तिसरी बाजू असते याचा विचार करायला समाजाने शिकले पाहिजे. विद्यार्थ्यांच्या उत्तम गुणवत्तेसाठी शिक्षकाला शिकविण्यासाठी पाहिजे तेवढा वेळ मिळत नाही.वेळ खूप महत्त्वाचा आहे. समाजात दुसरा तिसरा कोणी नसून, त्या समाजाची सुरुवात, समाजघटक आपणच असतो. शिक्षक पूर्वीचा नसून तो आधुनिक भारताचा आधारस्तंभ घडवणारा शिल्पकार आहे. माता-पिता,  गुरु- शिष्य,बहिण- भाऊ आणि अतिथी यांचा आदर करणे हे आपले आद्य कर्तव्य आहे. 'उपदेश करणं सोपं असतं, ते अंगीकार करणं खूप अवघड असतं.' अर्थात "बाप बननं सोप असतं, पालक बनन कठीण " नाण्याची तिसरी बाजू न समजल्यास समाजाचे विध्वंसक  स्वरूप निर्माण होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. 

                WRITER#RAHUL DONGARDIVE

एक महानायक : डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर

एक महानायक :डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर

जाती-पाती, उच-नीच, स्पृश्य-अस्पृश्य, गरीब-श्रीमंत, वर्णभेद अशा भयंकर प्रतिकूल परिस्थितीमध्ये असामान्य व्यक्तिमत्त्वाचा जन्म झाला. प्राचीन कालखंडापासून आज पर्यंत चालू असलेल्या  कूप्रथांचा ज्यांनी बिमोड केला, ते म्हणजे डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर होय. भारतीय समाजव्यवस्था चार वर्णांमध्ये विभागली गेली होती. ब्राह्मण क्षत्रिय, वैश्य आणि शूद्र. शूद्र वर्णांमध्ये जन्मलेल्या प्रत्येक जातीला नीच जाति म्हणून अस्पृश्य समजले जाई. अस्पृश्य वर्गामध्ये असणाऱ्या सर्व जातींचा स्पर्श सुद्धा पाप समजले जाई. एखाद्या अस्पृश्य समाजातील व्यक्तीचा, स्पृश्य समजल्या जाणाऱ्या व्यक्तीला चुकूनही स्पर्श झाला, तर विटाळ समजला जाई. स्पर्श झालेल्या व्यक्तीचे शुद्धीकरण केले जाई. सर्व सामाजिक अधिकारांपासून वंचित असलेला समाज म्हणजे शुद्र वर्ण होय. एवढेच नाही तर या लोकांना मंदिरामध्ये प्रवेश सुद्धा नव्हता. शूद्र वर्णातील व्यक्तीने देवाचे दर्शन घेतल्यास, देव सुद्धा अपवित्र होत असे,देवाचेही शुद्धीकरण केले जायचे ! सार्वजनिक पाणवठे त्यांच्यासाठी खुली नव्हती. सर्व खालच्या दर्जाची कामे करावी लागत होती. जमिनीवर थुंकण्याचा अधिकार नव्हता.  मानवतेला काळिमा फासणारे अशा या दयनीय परिस्थितीमध्ये दलित- पददलित, मागास, वर्णव्यवस्थेने अत्यंत गंभीर हाल करून सोडलेल्या समाजाचा मार्गदाता, उद्धारकर्ता, युगपुरुष डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म मध्यप्रदेश मधील महू येथे 14 एप्रिल 1891 ला झाला. सुभेदार रामजी मालोजी सकपाळ हे इंग्रज सरकारच्या महू येथील छावणी मध्ये सुभेदार या पदावर कार्यरत होते. त्यांना एकूण 14 अपत्य झाली. त्यापैकी आठ जणांचे लहानपणीच निधन झाले. बाळाराम, आनंद,  तुळसा, मंजुळा, गंगा आणि चौदावे अपत्य भीमराव. भीमरावांचा जन्म ज्या जातीत झाला, ती जात " महार". महार या जातीला अस्पृश्य समजले जाई. बालपणा मध्ये खेळण्या-बागडण्याचे दिवस होते. त्याच वेळी ब्रिटिश सरकारने एक निर्णय घेतला.अस्पृश्य वर्गातील सर्व जातीच्या लोकांना ब्रिटिश सेवेतून वगळण्यात आले. स्पृश्यांच्या बाजुने घेतलेला हा  ब्रिटिश कंपनीचा निर्णय होता. नाईलाजाने रामजी सपकाळ यांना महू सोडून सातारा येथे यावे लागले. बालपणातच जातीयतेचे चटके व त्याची गंभीरता भिमराव नी अनुभवली होती. वडिलांवर कबीरपंथाचा प्रभाव होता. रामजी सकपाळ कबीर पंथी भजनामध्ये मग्न होत असत. सहाजिकच सर्व कुटुंब सात्विक होते. अन्याय, अत्याचार, तत्कालीन जातीव्यवस्था या विरोधात सकपाळ उठत असे. भीमराव जसजसे मोठे होऊ लागले, तशी त्यांच्या बुद्धीची प्रगल्भता, तर्क-वितर्क करण्याची पद्धत, न्यायप्रियता, हिंसेला हिंसेने तोंड न देता शांती व संयमाने सोडवणे, हे गुण त्यांच्या बालपणातच प्रकर्षाने जाणवत होते. युक्तिवादामध्ये तर त्यांचा आगळा-वेगळा हातखंडा होता. वयाच्या पाचव्या वर्षी ज्या ठिकाणी आईच्या कुशीत वामकुक्षी काढायची,आईशी लाडाने भांडायचं, बाल हट्ट धरायचा, भावंडांशी मौजमस्ती करायची, वडील आल्यानंतर वडिलांशी तक्रार करायची, पुन्हा आईला घट्ट मिठी मारून सर्व विसरून जायचं,आईच्या मायेने पुन्हा नाहून जायचं. ते छत्र हरवलंं. भिमाबाईचा डोकेदुखीच्या आजारांने 20नोव्हेंबर, 1896 ला घात केला. भीमाबाईच्या निधनानंतर भिमराव एकटे पडले. मातृछत्र हरवले हवालदिल झालेले भीमराव आईच्या आठवणींनं कासावीस होत असत. भीमाबाईच्या निधनानंतर सर्व कुटुंबाची जबाबदारी आत्या मिराबाईवर आली. अत्यंत बिकट परिस्थितीमध्येही मीराबाईने भीमरावांचा लाडाने सांभाळ केला. भीमाबाईच्या निधनानंतर रामजी सकपाळने नातेवाईकांच्या आग्रहाखातर दुसरा विवाह जिजाबाईंशी केला. जिजाबाई च्या आगमनानंतर कुटुंबात थोडासा कलह निर्माण झाला. भीमराव मात्र आपल्या ध्येयापासून कधीही डगमगले नाही. 

भीमराव लहानपणा पासूनच आपल्या कुशाग्र बुद्धिमत्तेसाठी सर्व परिचित होते. 7 नोव्हेंबर 1900 मध्ये, साताऱ्याच्या ,'गव्हर्नमेंट वरनऻक्युलर हायस्कूल' मध्ये प्रवेश घेण्यात आला. अस्पृश्यांसाठी शिक्षण ही त्या काळामध्ये एक अनोखी कल्पना होती. वर्णव्यवस्थेने अस्पृश्यांना शिक्षणाची दारे बंद केली होती. परंतु, ब्रिटीश कंपनीच्या शाळेत त्यांना प्रवेश मिळाला होता. प्रत्येक वर्षी सर्वप्रथम येण्याचा मान भीमरावचा असे. शिक्षण घेत असताना त्यांना जातिव्यवस्थेचे भयानक चटके बसत होते. पावलोपावली त्यांना वर्णव्यवस्थेने बरबटलेली लोक त्रास देत होती. भीमराव कधीही आपल्या ध्येया पासून आणि अभ्यासाच्या व्यासंगा पासुन हटले नाहीत. 1907 मध्ये ते मॅट्रिक परीक्षा उत्तीर्ण झाले. सकपाळ परिवारामध्ये आनंदाला पारावार उरला नाही. रामजींचा आनंद द्विगुणित झाला होता. तत्कालीन परिस्थितीमध्ये बाबासाहेब वर्ण व्यवस्थेतील शूद्र समाजातील मॅट्रिक उत्तीर्ण झालेले पहिले विद्यार्थी ठरले. कुशाग्र बुद्धिमत्तेला प्रेरित होऊन बाबासाहेबांचे शिक्षक असणारे आंबेडकर गुरुजी यांनी त्यांचे उपनाम बाबासाहेबांना दिले. तेव्हापासून भीमराव आंबेडकर म्हणून ओळखले जाऊ लागले. वयाच्या सतराव्या वर्षी 1908 मध्ये भीमरावांचा विवाह रमाबाईंशी झाला. विवाहानंतरही त्यांनी मुंबईच्या एल्फिस्टन कॉलेजमध्ये शिक्षण घेतले. पदवी शिक्षणासाठी बडोदा संस्थानचे महाराज सयाजीराव गायकवाड यांनी शिष्यवृत्ती दिली होती. भीमराव  चांगल्या गुणांनी पास झाले. 12 डिसेंबर 1912 मध्ये भीमरावांना पहिले अपत्यप्राप्ती झाली, त्याचे नाव 'यशवंत' असे ठेवण्यात आले. 

यशवंतच्या जन्मानंतर एक वर्षाच्या आत 2 फेब्रुवारी 1913 ला  वडील रामजी सपकाळ यांचे निधन झाले. कुटुंबाची जबाबदारी अंगावर आली. वडिलांच्या निधनानंतर भीमरावांना आपले शिक्षण अर्धवट सोडावे लागले. कोल्हापूरच्या छत्रपती शाहू महाराजांची कृपा झाली. उच्च शिक्षणासाठी भीमराव जहाजाने न्यूयॉर्कला 23 जुलै 1913 ला पोहोचले. कोलंबिया विश्वविद्यालयामधून 1915 मध्ये एम.ए. डिग्री प्राप्त केल्यानंतर 10 जून 1916 मध्ये पीएचडी पूर्ण केली. पीएचडी पदवी त्यांना आठ वर्षानंतर प्राप्त झाली. प्रबंध प्रकाशित करण्यासाठी इतका वेळ लागला, कारण पैशाअभावी प्रबंध प्रकाशित करू शकले नाहीत. प्रबंध प्रकाशित झाल्यानंतर , 1924 ला पीएचडी  पदवी  प्रदान करण्यात आली. एवढ्या शिक्षणावर त्यांचा उदरनिर्वाह खूप चांगला झाला असता. ज्ञानाची भूक असणारा सामान्य माणूस ज्ञानासाठी काय करू शकतो, याची कल्पना करणे न करणे बरे. प्रतिकूल परिस्थितीवर मात करून पुढील शिक्षणाची आस त्यांना सतावत होती. 1916ला  पुढील शिक्षणासाठी लंडनला रवाना झाले. लंडनमध्ये, 'लंडन स्कूल ऑफ इकॉनोमिक अंड पोलीटिकल सायन्स' या नामांकित विद्यापीठात प्रवेश मिळवला भीमराव लंडनला गेले होते. शिष्यवृत्ती अचानक बंद झाल्यामुळे त्यांना मायदेशी परत यावे लागले. हा त्यांच्या जीवनातील अत्यंत दुःखद प्रसंग होता. संकटांनी त्यांना घेरले. अर्धवट शिक्षण सोडून विदेशातून परत यावे लागणे, त्यासारखे दुसरे दुःख नाही. ती सल मात्र त्यांना सारखीच निराश करत होती. लंडनहून परत आल्यानंतर झालेल्या करारानुसार भीमरावांना सैन्य सचिव या पदावर बडोदा संस्थान मध्ये काम करावे लागणार होते. एवढ्या मोठ्या पदावर काम करत असताना सुद्धा एक विद्याविभूषित व्यक्तीला जातीवादाने सोडले नाही. माठातील पाणी सुद्धा पिऊ दिले नाही. कार्यालयातील फाईल दुरून अंगावर फेकल्या जात असत. भीमरावांच्या मनाची अवस्था अत्यंत दयनीय होत असे. संस्कृत भाषेवरील त्यांचे प्रभुत्व वाखाणण्याजोगे होते. तेथील सेवक त्यांना पाणी देत नाही, तेव्हा मात्र ते स्वतः उठून पाणी घेत. जातीच्या चांडाळ चौकटी मध्ये असलेले सहकारी विरोध करत. बडोदा संस्थानातील सहकाऱ्यांच्या चेहर्‍यावरील भाव मुद्रा पाहून, भीमराव शुद्धीकरणाचा संस्कृत मंत्र अस्खलितपणे म्हणत. तेव्हा मात्र सहकारी आश्चर्यचकित होत. सर्व कूटनीतीला कंटाळून बाबासाहेबांनी बडोदा संस्थानचे सैन्य सचिव पद सोडून दिले. सैन्या सचिवपद भीमरावांनी सोडल्यानंतर बडोदा संस्थान चे महाराज सयाजीराव गायकवाड यांना खूप दुःख झाले. 

कौटुंबिक प्रपंच चालवण्यासाठी 1918 मध्ये त्यांनी मुंबई येथील, 'सिडनेहॅम कॉलेज ऑफ कॉमर्स इकॉनॉमिक्स ,' येथे प्रोफेसर म्हणून नोकरी केली. सर्व काही व्यवस्थित असताना भीमराव यांची अर्धवट शिक्षणाची वार्ता कोल्हापूरच्या शाहूमहाराजांच्या कानी पडली. 1920 मध्ये पुढील उच्च शिक्षणासाठी भीमरावांना कोल्हापूर संस्थांद्वारे शाहू महाराजांनी शिष्यवृत्ती मंजूर केली. लंडन स्कूल ऑफ इकॉनोमिक अंड पोलीतिकल सायन्स, या ठिकाणी आपले अर्धवट राहिलेले शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी भीमराव लंडनला गेले. त्यावेळची मनाची तळमळ त्यांच्या मनात तीच होती, जेव्हा ते लंडन सोडून भारतात परत आले होते.  जानेवारी 1923 मध्ये डी. एस. सी. ही पदवी प्राप्त केली. 'गेज इन' मधून बॅरिस्टर परीक्षा उत्तीर्ण झाले. आठ वर्षाचा अभ्यासक्रम त्यांनी दोन वर्षात पूर्ण केला. अल्पावधीत अनेक विक्रम करणारा जगातील एकमेव व्यक्ती भीमराव ठरले. 3 एप्रिल, 1923 मध्ये डॉक्टर ऑफ सायन्स, पिएचडी आणि बॅरिस्टर अशा अनेक पदव्या मिळवून ते भारतात परत आले. ज्ञानसूर्याची हीच विशेषता होती. अल्पावधीतच एवढ्या डिग्री मिळवणारे जगातील एकमेव आणि अद्वितीय भीमराव होते. 

भारतात परत आल्यानंतर विद्वान व्यक्तीला सुद्धा जातीयतेचे  चटके बसतात. मग ज्यांना या ज्ञानाची कसलीच जाण नाही, त्यांच्या अंधश्रद्धेला तर पर्यायच राहिला नव्हता. भीमरावांनी या प्रथेवर आघात करण्याचे ठरवले. त्याकाळामध्ये बोले समितीच्या ठरावाला महाड येथील स्थानिक संस्था व लोक, मान्यता देत नाहीत. हे लक्षात आल्यानंतर भीमरावांनी त्या विरोधात दंड थोपटून काम केले. 1927 ला दहा हजार अनुयायां सोबत चवदार तळ्या साठी आंदोलन केले. ज्या तळ्यामध्ये पशुपक्ष्यांना संचार करण्यास आणि पाणी पिण्यास मज्जाव नाही तेथे मात्र मानवास प्रखर विरोध, हे भीमरावांना मान्य नव्हते. हजारोंच्या संख्येने काढलेल्या मोर्चाला यशही आले. भीमरावांनी प्रथमतः चवदार तळ्याचे पाणी प्राशन केले. गावामध्ये विरोधी लाट पसरली, अस्पृश्यांनी पाणी बाटवले. प्रस्थापित उच्चवर्णीयांनी या मोर्चा वरती लाठ्याकाठ्या ने दगड गोट्यांनी हल्ला चढवला. अनेक लोक जखमी झाले. भीमरावांनी मात्र खूप शांततेने आणि संयमाने प्रत्युत्तर दिले. प्रत्येकाला कोर्टात खेचले, त्यांना न्यायालयामार्फत सजाही दिली. भीमराव जेव्हा कोर्टात एखादा खटला लढवत असत, त्यावेळी परिसरातील नामांकित वकील त्यांचा  युक्तिवाद ऐकण्यासाठी येत असत. वकिली व्यवसाय मध्ये सुरुवातीला ज्यांनी नाकं मुरडली, तीच विरोधी गटाची वकील भीमरावांचा कोर्टातील संवाद ऐकण्यासाठी येत. पुढे ते त्यांचे स्तुतिपाठकही झाले. भीमरावांनी क्रांतीला सुरुवात केली. त्याची सुरुवात चवदार तळ्याच्या आंदोलनाने झाली. 

भारतीय स्वातंत्र्याच्या चळवळी आणि बाबासाहेबांची आपल्या समाजाला वर्ण व्यवस्थेतून बाहेर काढून समान हक्क देण्यासाठीची तळमळ, त्यांना स्वस्थ बसू देत नव्हती. ब्रिटिश सरकारने गोलमेज परिषदेसाठी भारतीय नेत्यांना बोलावण्यात आले. पहिल्या गोलमेज परिषदेला महात्मा गांधी अनुपस्थित राहिले. परंतु बाबासाहेबांना संधीचे सोने करायचे होते. त्यामुळे त्यांनी गोलमेज परिषदेला महात्मा गांधींचा विरोध असताना हजेरी लावली. महात्मा गांधीजींना ते अजिबात आवडले नव्हते. बाबासाहेबांनी त्या ठिकाणी आपल्या बांधवांसाठी हक्क आणि स्वतंत्र मतदारसंघ यासाठी खिंड लढवली. गोलमेज परिषद मधील बाबासाहेबांचे भाषण सर्वांसाठी कुतुहलाचे ठरले. इंग्रजांना भारतीय वर्ण व्यवस्थेतील शूद्रांची जाणीव झाली. बाबासाहेबांच्या मागणीला त्यांनी होकार दिला. महात्मा गांधीजीच्या पोटात मात्र पोटशूळ उठला. बाबासाहेबांच्या या मागणीला गांधीजींनी विरोध दर्शवला. एकवीस दिवस फक्त पाण्यावर काढले. गांधीजींची परिस्थिती अत्यंत खालावली, कस्तुरबा गांधीच्या विनंतीला मान देउन बाबासाहेबांनी गांधीजींचे प्राण वाचवले, यालाच आपण 'पुणे करार ' असे म्हणतो. 13 ऑक्टोबर 1935 ला नाशिक जवळील येवला येथील परिषदेमध्ये धर्मांतराची घोषणा करण्यात आली. बाबासाहेब कडाडले-

"मी हिंदू म्हणून जन्माला आलो ते माझ्या हातात नव्हते; पण मी हिंदू म्हणून मरणार नाही ते मात्र माझ्या हातात आहे" 

धर्मांतर करायचे, पण कोणता धर्म स्वीकारायचा, हे स्पष्ट करण्यात आले नव्हते. धर्मांतर हे मात्र अपरिहार्य होते. 

 1942 च्या चले जाव लढ्यानंतर स्वातंत्र्य चळवळीचे वारे जोरात वाहू लागले. स्वातंत्र्य चळवळीने वेग पकडला होता. स्वातंत्र्य मिळणार अशा सर्व अशा, सर्वांच्या मनात पल्लवित झाल्या होत्या. आंदोलनाची धार सरकारने लक्षात घेतली होती. 1939 ला दुसरे महायुद्ध सुरू झाले. या युद्धामध्ये भारतीय सैन्याने ब्रिटीशांच्या बाजूने लढा द्यावा असे ठरले किंबहुना भारतीय सैन्य ब्रिटीशांच्या बाजूने दुसऱ्या महायुध्दात उतरले. आशा होती आपल्याला स्वातंत्र्य मिळणार. दुसरे महायुद्ध 1945 ला संपल्यानंतर भारतातील आंदोलनाने आक्रमक पवित्रा घेतला. महात्मा गांधीजींच्या नेतृत्वाखाली ज्या स्वातंत्र्याची वाट भारत पाहत होता, तो दिवस उजाडला. भारतीय आंदोलनापुढे ब्रिटिश कंपनी नतमस्तक झाली. 15 ऑगस्ट 1947 ला 'भारत स्वतंत्र' झाला अशी घोषणा ब्रिटिश सरकार कडून करण्यात आली. 14 ऑगस्ट 1947 च्या मध्यरात्री अर्थात पंधरा ऑगस्ट एकोणीसशे सत्तेचाळीस चा प्रारंभ, पंडित जवारलाल नेहरू यांचे भाषण लाल किल्ल्यावर झाले. नियतीशी करार हे त्यांचे भाषणाचे सार होते. स्वातंत्र्य मिळाले पण, स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर त्या देशाला घटना असावी,असे ब्रिटिश सरकारने सुचवले. घटना निर्मिती साठी विद्वान् माणसाची आवश्यकता भासू लागली, शेवटी ब्रिटिश सरकारला  सुचवावे लागले, एक कायदेपंडित डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर! 

घटना समितीचे अध्यक्ष डॉक्टर राजेंद्र प्रसाद यांच्या नेतृत्वाखाली घटना समितीने मसुदा समितीचे अध्यक्ष म्हणून डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांची सर्वानुमते निवड करण्यात आली. घटना निर्मिती प्रक्रियेमध्ये सुरुवातीला मसुदा समिती अध्यक्ष व इतर सदस्यांमध्ये मतभेद निर्माण झाले बाबासाहेब आंबेडकरांनी शेवटी राजीनामा देण्याची तयारी दर्शवली. सरदार वल्लभाई पटेल यांना मात्र त्यांच्यावर खूप विश्वास होता. सरदार वल्लभाई पटेल, महात्मा गांधीजींनी बाबासाहेबांना विनंती केली. घटनेचा मसुदा तयार करण्याची प्रक्रिया सुरू झाली. घटना निर्मिती प्रक्रिया 2 वर्ष 11 महिने 18 दिवस चालली. या काळामध्ये एकूण 7353 तक्रारी आल्या त्यापैकी 2473 तक्रारीवर विचार करण्यात आला. जगातील जवळपास पन्नास ते साठ राज्यघटनांचा अभ्यास करून एक परिपूर्ण राज्यघटना निर्माण झाली. स्वातंत्र्य, समता, बंधुत्व,आणि अभिव्यक्तिस्वातंत्र्य  यांना महत्त्वाचे स्थान देण्यात आले. राज्यघटनेमध्ये मूळ प्रस्ताविक 22 भाग 395 कलमे व आठ अनुसूची असा समावेश होता. संविधान सभा अध्यक्ष यांच्याकडे डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकरांनी एक परिपूर्ण राज्यघटना सुपूर्द केली, तो दिवस होता 26 नोव्हेंबर 1949. राज्यघटना घटना समितीकडे सुपूर्द केल्यानंतर राज्यघटनेविषयी

डाॅ. बाबासाहेब म्हणतात -

     " मै महसूस करता हूँ कि संविधान ,साध्य है, यह लचीला है, पर साथ इतना मजबूत भी है कि देश को शांति और युद्ध दोनो के समय जोडकर रख सके. वास्तव में, मै कह सकता हूँ कि अगर कभी कुछ गलत हुआ तो इसका कारण यह नही होगा कि हमारा संविधान खराब था, बल्कि इसका उपयोग करने वाला अधम था"

26 नोव्हेंबर 2015 पासून  हा दिवस  संविधान दिन म्हणून साजरा केला जातो. कालानुरूप आजची घटना 452 कलम, 26 भाग , आणि 12 परिशिष्टे अशी आहे. राज्यघटनेची प्रत्यक्षात अंमलबजावणी 26 जानेवारी 1950 पासून करण्यात आली. कारण , 26 जानेवारी 1930 ला पंडित जवाहरलाल नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली भारत स्वतंत्र करण्यात आला होता. ध्वजारोहन करण्यात आले होते. 26 जानेवारी1950 पासून भारतामध्ये संसदीय शासन पद्धति चा अंमल सुरू झाला. 

भारताचे पहिले कायदेमंत्री डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांची निवड करण्यात आली. महिलांच्या अधिकाराबाबत त्यांच्या मनात सारखी चिंता होती. भारतीय महिला सुरक्षित आणि अधिकार संपन्न असावी, म्हणून त्यांनी हिंदू कोड बिलाची ची निर्मिती केली. नेहरूंच्या मंत्रिमंडळात मात्र त्या 'हिंदू कोड' बिलला प्रखरतेने विरोध केला. बाबासाहेबाना त्या वेदना असह्य झाल्या. जगाच्या पाठीवर असा एकमेव कायदेमंत्री असेल ज्यांनी स्त्रियांच्या बाबतीतील अधिकार काढून घेण्याचा प्रयत्न केला म्हणून, कायदेमंत्री पदाचा राजीनामा दिला. नंतर झालेल्या निवडणुकीत मात्र बाबासाहेबांचा पराभव झाला.त्यानंतरही ते राज्यसभेचे सदस्य होते.

येवला येथील धर्मांतराची घोषणा बाबासाहेबांना खुणावत होती. अनेक धर्मांचा अभ्यास केला.त्याच बरोबर सर्व धर्मप्रमुख बाबासाहेबांना प्रलोभने आणि मन वळवण्याचा प्रयत्न करू लागले. बाबासाहेबांनी सर्व धर्माचा त्याग केला. गाडगे महाराजांनी सांगितलेल्या भारतीय धर्माचा स्वीकार करा,याकडे त्यांचे लक्ष होते. बौद्ध धर्माचा त्यांनी खूप अभ्यास केला. श्रीलंकेला गेल्यानंतर ते आणखीन प्रभावित होते. शेवटी बौद्ध धर्म स्वीकारायचा त्यांनी ठरवले. बौद्ध धर्मामध्ये कोणतीही विषमता नाही, भेद नाही, सर्वांना समान संधी आणि समानता आहे. हे त्यांनी शोधले होते. येवला घोषणेच्या तब्बल वीस वर्षानंतर, सर्वांगाने विचार करुन  बाबासाहेबांनी बौद्ध धर्म स्वीकारायचे ठरवले. 14 ऑक्टोबर, 1956 रोजी नागपूर येथे 5 लाख अनुयाया सोबत 'बौद्ध धर्म' स्वीकारला. घटना निर्मिती प्रक्रिया पासून डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांची तब्येत सारखी खालावत जात होती. धर्मांतरानंतरही बाबासाहेबांची  तब्येत बिघडत चालली. सवितामाई आंबेडकर  यांनी बाबासाहेबांची खूप काळजी घेतली. सेवक रत्तू बाबासाहेबांच्या सेवेत असायचा बाबासाहेब आता बौद्ध झाले होते रेडिओवरील पंचशील त्रिशरण ऐकून प्रसन्न झाले. मी भारत बौद्धमय करीन हा विचार बाबासाहेबांना पुढे घेऊन जात होता. परंतु, काळाला वेगळेच काही मान्य होतं. इतिहासातील ती काळरात्र डिसेंबर महिन्यात उजाडली.तो दिवस होता 6 डिसेंबर 1956  कोटी कुळांचा उद्धार करता, पालन हार  काळाच्या पडद्याआड गेला. पूर्ण भारतावर शोककळा पसरली. दीनदलितांच्या  दुःखाला सीमा राहिली नाही. बाबासाहेबांचा देह अंतिम दर्शनासाठी दिल्ली येथील निवासस्थानी ठेवण्यात आला, नंतर तो विमानाने मुंबईला आणण्यात आला. मुंबई येथील राजगृह येथे अंतिम दर्शनासाठी ठेवण्यात आला. अंत्यविधीसाठी लाखोंचा जनसमुदाय  मुंबई येथे पोहोचला. राजगृह ते दादर चैत्यभूमी पर्यंत सर्व रस्ते  माणसांनी फुलून निघाले होते. आसवांचे महापूर येत होते. कंठ दाटून येत होता. एक क्रांती रुपी वादळ शमले होते  ज्ञानवंत, प्रज्ञावंत, विश्वरत्न, भारतरत्न चिरनिद्रा घेत शांत झाला होता. कोटि जनांना  हक्कासहित  समाज उद्धाराची नवक्रांती मशाल तेवत ठेवण्यासाठी अनुयायांच्या हाती सोपवली. अन स्वतः ज्ञानाचा अथांग सागर चैत्यभूमीवर विसावला! 

 डॉ. बाबासाहेबांच्या पावन स्मृतीस कोटी कोटी प्रणाम  ! ! ! 

              WRITER :

#RAHUL R. DONGARDIVE

Racism and discrimination

Discrimination is diverse in the world.  In Europe, there is black and white intolerance. In the world, there are several types of racism. From historical eternity, controversy getting on. Asian countries are not exceptional for that. Unity in diversity is a speciality of India. Before the independence of India, India has four class, Brahmin, Kshatriya, Vaishnav and Shudra. Brahman appeared as one of the most powerful class. ' Brahman is not a God, but not less than God', it's the unique style of classism. It has Supreme Power to do or not to do, in the Hindu religion. Their expressed words are so auspicious and fearful. If someone tries to oppose them that's the bad Omen for Hinduism. All fellow is tried to annihilate that person, who is known about the mythology. On the other hand, the first thing that appears at the same period? Upcoming improvement divided by the orthodox people because they will know that. If the improvement movement is increased the Supreme Power will be destroyed. 

Now the issue of racism is moving through an authority. A different kind of authority does not belong to the government but belongs to the orthodox community. They have plenty of strength governed by religion. Those persons are being suppressed by this bad thing. Small things are shown casual but the intention survives hidden in cruel belief. Narrow-minded persons play different tricks. The persons, who belong to untouchables. In Europe 'the black'. Those person doesn't have any rights, social values and social status. They are far away from this, because of untouchables. The ground report is very cruel and inhuman. In the ancient period, it's a depressed class from Indian society. Daily works were different from each other. Untouchables had low-quality work. They did that silently because they were born in that class(-untouchables). They didn't know their rights and responsibilities. Just they know the duty imposed by the religious beliefs. They were unknown about religion and the good path.

That inhuman governance was very dangerous & injustice. A class had full of facilities and prosperous life, one of them a class, that had no facility, social rights and social status. Simply known as the trampled and untouchables. This horror condition was going through thousands of year. Generations had been demolished by this critical situation. A lot of social reformers awareness about this and they're tried to develop this position.  Like Mahatma Jyotiba Phule, Maharshi Dhondo Keshav Karve, Vitthal Ramji Shinde, Justice Ranade, M.K. Gandhi also gave their good contribution. One of the most powerful humans, who had dedicated his entire life to the society and gave the powerful constitution of India. To make new history in the world. The worlds most popular figure a thinker, philosopher, jurist, architect of the Constitution, the father of modern India was - Dr Bhimrao Ramji Ambedkar. known as Babasaheb Ambedkar, a superhero.

Dr Babasaheb Ambedkar was born in an untouchable family. He endured all type of discriminations and their side effects. when he was little not allowed to take education. Satara's orthodox people are opposed to him. His educational desire continuously increase and tried to chess new challenges. The main support of his father, Ramji. Ramji was great and outstanding. In that adverse circumstances, Dr Babasaheb's perseverance, hard work, and consistency completed his education. During his education, he learnt many more things from society. When he compared Indian society and western society. He found the difference between equality, fraternity and social structure. He also investigated a unique principle in Europe black and white racism. It was compared with Indian classism. India's other remaining three classes were so comfortable, rich and wealthy. They didn't have any complaint about their life. The major problems had with the IV class of Hinduism- Shudra. Western countries allowed black in other areas. Touchables and untouchables influence is no more there, but discrimination is so deep in their light minds. When compared those conditions, Dr Babasaheb worried about the Indian Hinduism class 4th. Every time he thought about his follower's futures and their happy life. 

That was the grief hidden in Dr Babasaheb's heart. Several problems and obstacles ahead but Dr Babasaheb beat all of them. Through their wisdom and the concept of modern India. He thought modern India will be casteless and without racism. His all concepts, theory and equality were unique to the next level. It's reflected throughout the constitution of India. Through the constitution, he gave his followers rights, responsibilities and duties. For Cast annihilation, he made powerful rules and regulation just like atrocity law. All are not dependent on their caste and Creed or religion. India is the first, and then others. Unity in diversity is the principle of the Indian Constitution. World's largest democracy exist in India, given by Dr Babasaheb. Human values are important, not its religion, caste, Creed. All are equal.

Nowadays we are celebrating Republic Day or Independence Day proudly.  Dr Babasaheb gave everyone right, responsibility and duties. Orthodox people's are taking advantage of the method of racism. These assumptions could not away from their minds. Many more cases registered in police station concern about atrocities and other laws. Upper classes always tried to play unique tricks with them.  such type of cases is not registered in the police station. Conspiracy cases are registered and taken quick action through the prosecution. And it is a critical issue for the future.

Racism and discrimination go hand-in-hand. None can divide it. If you are considered a past event of World War first and second. The reason was racism. 'We are great', and 'we have the right to rule the entire world'. A Lot of people and soldiers were died and handicapped. Some countries were developed and some become poor and poverty. India also participates in the world war and demand freedom from British rule. After World War II, India got independence. Indian first Prime Minister Pandit Jawaharlal Nehru gave a speech at Red Fort Delhi, on Tryst with Destiny. All citizens were listened to carefully and follow seriously. The basic reason, where India lost its dignity and liberation. That feedback continued to sustain. The reasons for War and slavery, That's the deficiency of thoughts. Till now we are a developing country, not developed. We are free from British rule but does not free from orthodox tendencies. Yes, there must be changed open criticized by the upper-class.

Many laws for untouchables and their improvement. Their implementation is on the paper not on the ground. Scam tendency and intention are shown by the government. At this stage, many leaders delivered a Jumbo speech on equality, brotherhood and Justice but follow nothing. Superheroes reminiscences on their birth celebration. After all are artificial to show the public, not in fact.

If you want to let it be, but the new castism running on. That is not pastime castism. This new strategy is getting on in all civilized sectors, in every field it's going on and going on. Open intolerance no more. it's all over. I would like to say that standard discrimination. It's in literate people. The thinking style about minor caste is similar. Who belongs to SC or ST ( means untouchables) doesn't have any social significance. They are secured by the constitution of India.  the reality, their implementation is not very well.

If SC-ST men wanted a house on rent, they wander hither and thither. Several house owner could not give them a house for rent. why?  because they are from the SC-ST categories. Means open castism is wrapped up. But hidden discrimination could not finish. It's particularly happened with the new Buddhist (old Mahar). Location is changing but the strategy is the same full of unique things. In the office, the same strategy played by the upper classes. A serviceman has good quality, outstanding knowledge, Well behave with colleagues, it doesn't matter if he is from the sc-st. He has no value, social prestige, and valuable remarks. They tried to find out the drawback and abuses him. This is not imagination dearest reader, if you have any doubt, you have the freedom, to enquire in Central government offices, state government offices or any public sectors or any educational institutes. Huge grief is suppressed in all servicemen's heart. No one can deny it. The upper class wanted from SC-ST class servicemen to play like a puppet. This is the condition of servicemen then think what's the condition in a rural area of a common man.

The constitution of India gave us self-esteem, rights, responsibilities, duties and freedom. Anyone could not endure injustice. This is the reason for the conflict between the upper classes and the minor classes. I would like to mention one thing here, today the entire world going through a pandemic disease. No, any religious caste, Creed save to us. Religions are our guidelines, how to live? in the world. Today human being is one of the most important. We the people of the world, save each other, none can come here to protect us. So we must keep away from all things and try to save each other. 

stay safe!  stay alert!!  stay home!!!

                 

WRITER:-

#RAHULR.DONGARDIVE

THE GAME OF MIND

Mind has a special unique form. This uniqueness is the speciality of the mind.  There are a lot of controlled and uncontrolled feelings. Which is related to close to you and far away. Sometimes it hurts and many more times tease others. When someone torches other at the time he feels great and got pleasure. when others tease us at the time how do we feel? that's considerable, but we are not thinking about that and that the deficiency of each human being. Every time we think we are able for that but we forget others also able that. We think what we did others are fully unknown about that. Opposite thinking person knew about ourselves. Finally, we do a mistake there. This is the ego of the mind. We are blind every time we think we are correct but the other side is every coin has three sides and we stuck in the confusion. 

The coin has two sides, I accepted. I am going to mention the third side, which is the distance between opposite sides of some things. That's something where everything is confused, understanding & misunderstanding, lack of global understanding and collect everything, but could not select anyone. That's the something! This is the confusion understanding and misunderstanding connected with this stage of mind. which is so many illusions and dilemma. In this situation, man could not take decision properly and make himself suitable for that condition. None can help him in those conditions and try to solve the problem because the problem is related to the condition of internal and external crisis.  All crisis are deficiencies in the lack of mature thinking. The main issue is the coin has two sides and I have mentioned here the third side that is the thickness. That thickness is concern about minds position. 

The coins third side is thickness just like that mind has also three sides we have seen two sides conscious mind and subconscious mind. And then the question that arises here is the third side of the mind. the third side is whenever man stuck into a dilemma at that time mind could not make such a decision but it takes decision the decision is one side that would be the side of the conscious mind and subconscious mind. This means making a decision is the third side of the mind that decision must take or not, good or bad, right or wrong, lastly, the decision must be taken. 

The Mind goes to several positions. Every time position must be changed. It's not remaining for that past event or future event. It's just going on time to time created condition. Problems may be created, created problem is not a lifetime.  There must be a solution. Just to find out strategy. It depends on positive thinking and taking action. Nevertheless, it goes hand in hand with two minds conscious mind, subconscious mind and making a decision. 

Sometimes some issues are very critical to choose or left. Whenever this condition comes up, at that time selected issues are very dangerous and sometimes profitable. once we choose the one, that should be right or wrong. It's not determined by us. It depends on the side effects of making a decision. Then we determined it's right or wrong.

 Here the conflict between the conscious mind and subconscious mind is very very critical. The conscious mind always says to us listen to me, and the subconscious mind always says to us listen to me. This is the condition what to do? to do or not to do. this condition creates a dilemma. 

A lot of persons could not make a decision properly, and they destroyed themselves. Some of them are worried about the illusion world, and some are going through a psychological disturbed condition. Mind is not a simple thing. It's looking simple, but it's affected all our body. The power of the mind is controlling all organs of the body. Once the mind is disturbed, then don't ask what's the matter happen with him/her?because that is unbelievable. 

Making a decision is a process of selecting one mind the struggle between two minds always going on and the third one in which one selected from those minds conscious mind says to us I am proper for you and useful for your life conscious mind says to us this is not good choose next subconscious mind says to us you are going to selecting that route is not compatible for you because many main obstacles ahead and they destroyed to you it's the right path but when the time promoted deciding at that time we listen to conscious mind because of a lot of seduction and it is easy to achieve it that is the major mistake in our life that's looking good but not comfortable to us. 

 Hare clear to one thing we must listen to the subconscious mind because it tells right and good path for ourselves. Majority of cases everyone attracted to the conscious mind. When we peep into the past a lot of events happen to listen to the conscious mind. In Ramayan and Mahabharat a lady was there, whose beauty made the reason for Battle. Shakespeare's famous drama Othello, in this tragedy DESDEMONA the heroine of the drama, become the reason for Battle. Othello also sacrificed for those reasons which were not true because that was a plot done by Iago. Just like that plot, everyone tried to step out from that position but the conscious mind always stocks in that. 

Unless we could not determine such kind of decision, this conscious mind always played a dreadful full game with us. Speak out about something,  someone or anything that came to mind. After the thought and words, we expressed. If the result is good, that speak out conversation and speaking words are good. But the reflection is not good till we should improve our self, Condition of mind and the mood of mind. Unspoken words we are the master of that words. The Power of mind is so innocent and powerful to determine good and bad. Then see the magic of the mind. There should be just a chess winning point. So don't confused and listen to the conscious mind. Always listen and enact according to the subconscious mind. You are on right track to go forward and choose your ways goes to succeed. No doubt, if always ask to our internal mind no more question. Listen to conscious mind then definitely front of you a lot of hesitating and complications. 

If you want to put your mind fit. Don't think about any complicated questions and situations. Just think that was passed, the future will be bright. The whole world is beautiful I have some deficiency to look at life and myself. At first, that's my duty to remove all those bad things and negative attitudes. Friendship with those persons who are interested in positive thinking and doing something unique for the world and me. Don't go to the deep thoughts. That is not essential for our life attitude. Accept all good things and removed all worst things. Finally, do regular meditation. Then feel the peace of mind. The process of cultivating thought is Good. The outcome will be best. 

                  

              WRITER #RAHUL DONGARDIVE